Rannsóknasjóður: ágúst 2022

19.8.2022 : Hinn svipuli alheimur: Norræni sjónaukinn aftur í fremstu röð - verkefni lokið

Gammablossar eru björtustu og orkumestu sprengingar í alheimi. Þeir eiga rætur að rekja til þyngdarhruns massamestu stjarnanna og eru sýnilegir úr órafjarlægð. Þeir eru því einstaklega vel til þess fallnir að kanna þróun vetrarbrauta í hinum unga alheimi. Markmið þessa verkefnis var að rannsaka uppruna og umhverfi þeirra með X-shooter, litrófsritanum á Very Large Telescope, sem og að undirbúa Norræna sjónaukann fyrir komu NOT Transient Explorer (NTE), glænýs litrófsrita sem mikið mun mæða á.

Lesa meira

18.8.2022 : Fluids, quantum critical matter, and holographic duality - verkefni lokið

In the project “Fluids, quantum critical matter, and holographic duality” it was proposed to develop and use a link between fluid dynamics and black hole physics (holographic duality) to describe exotic matter (such as high temperature super conductors), for which a framework is lacking.

Lesa meira

18.8.2022 : Lesblinda og æðri sjónskynjun - verkefni lokið

Almennt er ekki litið svo á að lesblinda hafi eitthvað með sjón að gera, enda er allajafna ekkert að augum þeirra sem eru lesblindir. En þótt sjónræn úrvinnsla hefjist vissulega í augunum þá fer hún að mestu leyti fram í heilanum – og margt getur farið úrskeiðis frá því að ljósgeislar lenda á auganu og þar til maður ber kennsl á það sem fyrir augu ber.

Lesa meira

18.8.2022 : Lofttóms-ördíóður með jafnspennulestun notaðar sem tíðnistillanlegir THz sveiflugjafar - verkefni lokið

Með notkun greiningar, hermana og tilrauna hefur öðlast betri skilningur á eiginsviðstakmörkuðum straumi frá fylkjum rafeindlinda í ördíóðum. Þá höfum við þróað einfaldar og ódýrar ljóskatóður sem byggja á GaAs, sem og einfaldar ördíóður til að nota við tilraunir á eiginsviðstakmörkuðum rafeindalindum. Þessar niðurstöður gagnast við frekari rannsóknir og þróun á jafnspennulestuðum straumvökum með THz tíðni.

Lesa meira

17.8.2022 : Vinnutengd heilsa íslenskra ungmenna: Þáttur vinnuskipulags og öryggisþjálfunar - verkefni lokið

Rannsóknin „Vinnutengd heilsa og öryggi ungmenna á vinnustað“ fékk þriggja ára nýdoktorsstyrk úr Rannsóknasjóði í byrjun árs 2017. Markmið rannsóknarinnar var að skoða vinnutengda heilsu 13-19 ára íslenskra ungmenna og öryggi þeirra á vinnustað hvað varðar vinnuverndarfræðslu og öryggisþjálfun, vinnuslys, stoðkerfisverki og geðræna líðan. Gögnum fyrir rannsóknina var safnað á tvennan hátt. Annars vegar voru hópviðtöl og einstaklingsviðtöl tekin við 45 ungmenni á aldrinum 13-19 ára. Hins vegar var ítarlegur spurningalisti lagður fyrir samtals 2.800 ungmenni á sama aldri. Þau ungmenni voru slembivalin úr Þjóðskrá.

Lesa meira

17.8.2022 : Öxlar og ferlar sveigjanlegs svipfars og þróunarlegs breytileika - verkefni lokið

Niðurstöðurnar úr verkefninu hafa aukið skilning á breytileika í útliti og virkni lífvera, sem skiptir máli fyrir vistfræði og þróunarfræði. Þær hjálpa okkur einnig með aðgerðir til að vernda og stýra nýtingu á laxfiskastofnum hérlendis. Bleikja er mikilvægur veiðifiskur og einnig notuð í fiskeldi. Tegundinni hnignar á heimsvísu og hérlendis, að öllum líkindum vegna loftslagsbreytinga. Aukinn skilningur á sveigjanleika sjóbleikja og afbrigða vatnableikja hérlendis getur upplýst okkur um hvort og þá hvernig þessir stofnar geti brugðist við yfirstandandi breytingum á loftslagi.

Lesa meira

17.8.2022 : Málmhvötuð brennisteinsálagning á alken - verkefni lokið

Thiiran eru lífræn efnasambönd hliðstæð epoxy efnum nema thiiran innihalda brennistein í stað súrefnisatóms. Thiiran eru upphafsefni notuð í brennisteinsríkar fjölliður, gjarnan með kolefnisdísúlfíði. Slíkar fjölliður hafa lágan brotstuðul ljóss og eru eftirsótt efni í dýr ljósmælitæki og sólarrafhlöður.

Lesa meira

16.8.2022 : Hönnun örvunarpúlsa fyrir skilvirkar segulbreytingar - verkefni lokið

Í nútímaþjóðfélagi er gríðarlegt magn af gögnum framleitt og skoðað og þetta kallar á frekari framþróun í upplýsinga- og samskiptatækni. Það er mikilvægt að minnka orkunotkunina og tryggja sjálfbærni. Skráning upplýsinga með seguleiningum hefur leitt til mikilla framfara og er víða notuð í ýmsum tækjum fyrir gagnaflutning, geymslu og úrvinnslu.

Lesa meira

15.8.2022 : Sambýliskólfsveppir í litskófarætt – eru þeir áður óþekktir framleiðendur mikilvægra náttúruuefna? (KÓLFSVEPPA-FLÉTTUR) - verkefni lokið

Niðurstöður myndrænu massagreiningarinnar og magnbundinna plöntuefnagreininga auðvelda val ákjósanlegra fléttutegunda og aðgreiningu lífvirkra efnasambanda. Raðgreining DNA í verkefninu hefur varpað ljósi á margbreytileika fléttusambýlisins og bætt skilning okkar á flokkunarfræði og þróunarsögu fléttusveppa.

Lesa meira

12.8.2022 : Þróun á ónæmismeðferð gegn sumarexemi í hestum - verkefni lokið

Íslenskir hestar sem fluttir eru út eru í mikilli áhættu á að fá sumarexem, sem er IgE miðlað ofnæmi gegn ofnæmisvökum (próteinum) úr biti Culicoides tegunda. Allt að 50% útflutningshrossa fær exemið við slæmar aðstæður en einungis um 10% íslenskra hesta sem fæddir eru erlendis. Sumarexem er því alvarlegt vandamál fyrir íslenskan hrossaútflutning og mjög hvimleitt og sársaukafullt fyrir hestana.

Lesa meira

12.8.2022 : Prótein- og kerfislíffræðigreining á undirhópum sjúklinga með sykursýki 2 - verkefni lokið

Í þessu rannsóknarverkefni höfum við notað viðamikilar heilbrigðisupplýsingar úr Öldrunarrannsókn Hjartaverndar ásamt nýlegum mælingum á þúsundum próteina í sermi sömu einstaklinga. Með því að leiða þessi gögn saman höfum við uppgötvað að magn um
hundrað próteina er ólíkt í þeim einstaklingum sem munu þróa með sér sykursýki 2 innan fárra ára miðað við þá sem ekki fá sjúkdóminn, auk þess sem magn nokkur hundruða fleiri próteina breytist eftir að sjúkdómurinn er greindur.

Lesa meira

11.8.2022 : Óhlaðin sameidabrot og hlutverk lágorkurafeinda í fjölsameinda efnahvörfum við hreinsun rafeindadrifinna útfellinga - verkefni lokið

Verkefnið hefur lagt grunnin að tilraunasamstæðu sem gæti dýpkað skilning okkar á rafeindadrifnum efnahvörfum til muna, það hefur leitt til niðurstaðna sem nýtast í örtækniprentun yfirborða og niðurstaðna sem mögulega nýtast í þróun virkari efna til að örva geislameðferð á krabbameini.

Lesa meira

11.8.2022 : IS-NOISE: Rannsókn á breytingum í skjálftabylgjuhraða í íslenskri skorpu, með nýtingu á samfelldu jarðskjálftasuði - verkefni lokið

Ísland, eins og flest lönd, rekur mæla til að skrá jarðskjálfta víðsvegar um landið. Þessi tæki nema einnig stöðugan titring eða suð; gögn sem oftast eru ekki notuð. Suðið geymir hinsvegar dýrmætar upplýsingar um jarðskjálftabylgjur sem hafa endurkastast og skannað bergið, bylgjur sem eru viðkvæmar fyrir breytingum í berginu og fá nýja ásýnd ef  undirliggjandi berg breytist, t.d. vegna jarðhræringa.

Lesa meira

11.8.2022 : Svefnleysi og kæfisvefn - tengsl sjúkdóma og meðferðaheldni - verkefni lokið

Þetta verkefni miðaði að því að árangursmeta rafræna meðferð við svefnleysi innan heilsugæslustöðva í Reykjavík.

Lesa meira

10.8.2022 : Hlutverk ALKBH3 í viðgerð á tvíþátta DNA rof - verkefni lokið

Markmið þessa verkefnis var að skilgreina hvernig ALKBH3 & FTO stjórna útflutningi á RNF168 mRNA og þ.a.l. viðgerðum á DTB. Minni tjáning ALKBH3/FTO gæti hugsanlega nýst sem lyfjamark í krabbameinsmeðferð bæði vegna galla í viðgerð á alkýlerandi skemmdum og DTB, sem endurspeglar klínískt mikilvægi verkefnisins.

Lesa meira

10.8.2022 : Erfðamengi og starfshlutverk við samlífi Nostoc blábaktería - verkefni lokið

Fæðuframleiðsla með ræktun plantna ræðst að stórum hluta af framboði nýtanlegs köfnunarefnis (N). Frá árinu 1908 hefur Haber-Bosch efnaferlið verið notað til að framleiða áburð fyrir plöntur og talið er að þessi aðferð hafi fætt um 27% mannkyns síðastliðna öld. Aðferðin er hins vegar orkufrek og áburður hefur einnig slæm áhrif á vistkerfið. Það væri því mikill ávinningur af því að geta dregið úr þörf á framleiðslu áburðar.

Lesa meira

10.8.2022 : Vetrarhvalir á hjara veraldar: Ný sýn á aðferðum hnúfubaka (Megaptera noveangliae) til að auka hæfni sína í hratt hlýnandi vistkerfum heimskautasvæðanna - verkefni lokið

Hnúfubakurinn er stór skíðishvalur sem ferðast að jafnaði árlega milli fæðustöðva á norðlægum svæðum, þar sem þeir dvelja frá sumri til hausts, og æxlunarstöðva í hitabeltinu þar sem þeir dvelja að vetri til og jafnvel fram á vor en nærast þá lítið eða ekkert. Síðustu 20 ár hefur tegundin tekið við sér eftir að hafa verið ofveidd á fyrri hluta 20. aldar og virðist nú fara fjölgandi, þá sérstaklega á pólsvæðunum. Síðustu ár hafa hnúfubakar jafnframt orðið mun algengari sjón við strendur landsins á veturna en áður þekktist.

Lesa meira

5.8.2022 : Áhrif fylgjupróteins 13 (PP13) á breytingu æðakerfis og áhrif þess á meðgöngueitrun - verkefni lokið

Markmið verkefnis var 1) að skoða skammtíma- og langtímaáhrif próteins á æðakerfið í kringum legið. 2) Að skilgreina verkunarmáta próteinsins á einangraðar legæðar úr rottum. 3) Að meta áhrif próteinsins á æðakerfið í
kringum legið og fósturvöxt í rottum. 4) Að meta lyfjahvörf próteinsins í kanínum.

Lesa meira

4.8.2022 : Farar heill: Stuðningur við jákvæðan flutning barna með ólíkan bakgrunn úr leikskóla í grunnskóla - verkefni lokið

The project focused on children with diverse background and their transitions from preschool to primary school in Iceland. Multiple perspectives were sought.

Lesa meira

4.8.2022 : Ruglaðar ætlanir og möguleikinn á merkingarfræðilegri kenningu um einkvæma tilvísunarliði - verkefni lokið

Verkefnið byggði á nýjum niðurstöðum í hugfræði og málgjörðafræði og settu rannsakendur saman nýstárlega kenningu um einkvæma tilvísun sem sneiðir hjá ýmsum vel þekktum ráðgátum og mótbárum. Kenningin, kölluð edenísk ætlunarhyggja, byggir á hugmyndum hugfræðinga um
vísindalegar skýringar og hugmyndum málspekinga um muninn á meiningu og merkingu tilvísunarorða.

Lesa meira

4.8.2022 : Undirstöður landbúnaðarsamfélagsins. Fjölskyldan og heimilisbúskapur á Íslandi í upphafi 18. aldar - verkefni lokið

Rannsókninni er ætlað að auka skilning okkar og þekkingu á félagsgerð Íslands við upphaf 18. aldar og grunnstofnunum hennar: fjölskyldunni, heimilinu og jörðinni. Við könnum gerð og hætti fjölskyldna, framleiðslu og tekjur heimilanna og samskipti leiguliða, jarðeigenda og annarra stétta. Við könnum einnig viðbrögð fjölskyldna við langvarandi harðindum um aldamótin 1700.

Lesa meira

4.8.2022 : Snöggvar: Ráðgáta og tól - verkefni lokið

The cosmic enigma known as fast radio bursts are one of the major puzzles in contemporary astrophysics. These bursts are powerful pulses of radio emission that releases as much energy in a millisecond as the Sun
puts out in a year. Their exact origin and emission mechanisms, however, remains unclear. This project has helped shed light on the origins of fast radio bursts by studying their host galaxy environments.

Lesa meira
Surtsey

4.8.2022 : Könnun á neðanjarðarlífríki eldfjallaeyjunnar Surtseyjar - verkefni lokið

Hafskorpan er stærsta og eitt minnst kannaða búsvæði heims á jörðinni. Basaltið sem er undir yfirborði Surtseyjar við Ísland er tiltölulega nýmyndað og er enn heitt sem gerir það ákjósanlegt til rannsókna. Reyndar er Surtseyjareldfjallajarðhitakerfið einstakt náttúrufyrirbrigði sem hægt er að líta á sem náttúrulega rannsóknarstofu fyrir rannsóknir á víxlverkun milli vökva, bergs og örvera við hitastig sem nálgast hitamörk lífs.

Lesa meira









Þetta vefsvæði byggir á Eplica