Úthlutað úr Markáætlun í tungu og tækni

20.6.2025

Hlutverk  Markáætlunar í tungu og tækni er annars vegar að vernda og efla íslenska tungu og hins vegar að auðvelda nýtingu nýrrar samskiptatækni í íslensku samfélagi, til hagsbótar almenningi, stofnunum og fyrirtækjum.

Upplýsingar eru birtar með fyrirvara um innsláttarvillur.

IceScribe: Sjálfvirk samantekt á viðtölum milli sjúklinga og heilbrigðisstarfsfólks
Verkefnisstjóri: Steindór Oddur Ellertsson
Aðalumsækjandi: Careflux ehf.

Ein af þeim áskorunum sem nútíma vestræn heilbrigðiskerfi standa frammi fyrir er kulnun og óánægja lækna sem m.a. tengist aukinni byrði við gerð klínískra skjala. Meginmarkmið þessa verkefnis er þróun IceScribe, hugbúnaðar sem býr til textanótur, á sjálfvirkan máta, út frá íslenskum samtölum sjúklinga og heilbrigðisstarfsfólks. Með því að nota IceScribe getur heilbrigðisstarfsfólk einbeitt sér meira að sjúklingunum í stað ritun nótnanna. Þar sem ritun nótu er hluti af hverju samtali sjúklings og heilbrigðisstarfsmanns gæti notkun IceScribe haft í för með sér verulegan tímasparnað. Í verkefninu verða til málheildir sem innihalda samtöl sjúklinga og heilbrigðisstarfsfólks, umritun samtalanna og samantektir þeirra. Greining á ýmsum aðferðum og bestu leiðum til að gera sjálfvirka umritun og samantektir á íslensku í klínísku umhverfi verður gerð aðgengileg rannsóknarsamfélaginu í formi vísindagreina.

Íslenski málsýnabankinn
Verkefnisstjóri: Iris Edda Nowenstein
Aðalumsækjandi: Háskóli Íslands

Heildarmarkmið verkefnisins er að skapa grunnforsendur fyrir aðgengi íslenskumælandi fólks með tal- og máltruflanir að heilbrigðismáltækni. Í því er fólginn beinn ávinningur fyrir íslenskt samfélag, þar sem fólk með tal- og máltruflanir fær bætta þjónustu í heilbrigðiskerfinu og öðlast aukin tækifæri til samskipta og samfélagsþátttöku. Eins og staðan er í dag er til fjöldi heilbrigðismáltæknilausna sem nýtist fólki með tal- og máltruflanir, en ekki ef það vill nota tungumál eins og íslensku. Íslenski málsýnabankinn er forsenda þess að það breytist, þar sem hrint verður af stað umfangsmikilli gagnasöfnun klínískra málsýna bæði frá fólki með tal- og máltruflanir og viðmiðunarhópum. Annars vegar er einblínt á greiningu og eftirfylgd einkenna í tali og máli, t.d. fyrir taugahrörnunarsjúkdóma, og hins vegar stuðlar gagnasöfnunin að þróun á nýjum lausnum fyrir tjáskiptatækni, t.d. þegar kemur að persónumiðaðri talgreiningu fyrir fólk með óskýrleika í tali.

Skilvirk, létt og lipur: Mállíkön fyrir íslensku
Verkefnisstjóri: Steinþór Steingrímsson
Aðalumsækjandi: Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum

Við þjálfun og rekstur mállíkana þarf gríðarmikla orku, auk gífurlegs gagnamagns - sem er óraunhæft þegar líkön eru smíðuð til að vinna með tungumál á minni málsvæðum, t.d. íslensku. Auk þess fylgir stórt vistspor þessari miklu orkunotkun. Síðustu misseri hefur verið sýnt fram á að hægt er að þjálfa miklu minni og skilvirkari líkön, á margfalt minna af gögnum sem geta samt náð sambærilegum árangri og stærri líkön í tilteknum verkefnum. Nokkrar tegundir af léttum og liprum mállíkönum verða þjálfaðar. Við fínþjálfum og metum líkönin í ýmsum málvinnsluverkefnum, s.s. nafnakennslum, vélþýðingum og lyndisgreiningu, en mælum einnig málgetu þeirra, bæði málmyndun og málskilning. Með því að bera saman misstór líkön og líkön sem þjálfuð eru á mismiklum gögnum getum við komist að því hver gagnsemin er af því að stækka líkönin og hvort að hægt sé að mæta tilteknum þörfum með mun ódýrari og aðgengilegri hætti. Þá könnum við einnig áhrif þess að nota höfundarréttarvarið efni til þjálfunar.

Máltækni allra landsmanna 2.0 - Aukin sjálfvirk textun á beinum útsendingum á íslensku sjónvarpsefni
Verkefnisstjóri: Eydís Huld Magnúsdóttir
Aðalumsækjandi: Tiro ehf.
Meðumsækjandi: Ríkisútvarpið ohf. og Háskólinn í Reykjavík ehf.

Verkefnið er samstarf RÚV, Tiro og Háskólans í Reykjavík um þróun sjálfvirks textunarkerfis fyrir aukna fjölbreyttni í textun íslenskt sjónvarpsefnis í rauntíma. Verkefnið byggir á núverandi talgreiningartækni Tiro og tekst á við fjórar áskoranir: nafnaþekkingu, barnaraddir, krefjandi hljóðumhverfi og hraðar íþróttalýsingar. Afurðirnar verða heildstætt textunarkerfi, sérhæfð talgreiningarlíkön og vísindalegar birtingar. Markhópar eru heyrnarskertir, eldri borgarar, innflytjendur og börn með sérþarfir. Ávinningur felst í styrkingu íslenskunnar í stafrænum heimi og auknu aðgengi að fjölmiðlum. Verkefnið styrkir stöðu íslenskunnar í stafrænum heimi, eflir máltækni og stuðlar að jafnrétti til aðgengis að upplýsingum.

Sjálfvirk talsetning barnaefnis og annars myndbandaefnis
Verkefnisstjóri: Hulda Óladóttir
Aðalumsækjandi: Miðeind ehf.

Þetta verkefni miðar að því að þróa nýja hugbúnaðarlausn sem nýtir tauganetslíkön til að þýða tal úr myndbandsefni yfir á íslensku og talsetja það með klónuðum röddum. Lausnin mun geta unnið með stafrænt hljóð- og myndefni og er sérstaklega ætluð til sjálfvirkrar talsetningar barnaefnis. Afurðirnar verða opin tauganetslíkön og vefþjónusta með forritaskilum sem gerir notendum kleift að þýða og talsetja efni með upphaflegum raddblæ.

Með tali skal land byggja - Talgreining í löggæslukerfinu
Verkefnisstjóri: Eydís Huld Magnúsdóttir
Aðalumsækjandi: Tiro ehf.
Meðumsækjandi: Skatturinn og Háskólinn í Reykjavík ehf.

Verkefnið „Með tali skal land byggja" miðar að þróun sérhæfðs talgreiningarkerfis fyrir íslenskt löggæsluumhverfi. Í samstarfi við Lögregluna á höfuðborgarsvæðinu og Skattinn mun Tiro þróa talgreiningu sem er sérhæfð fyrir yfirheyrslur og viðtöl tekin við rannsókn sakamála. Talgreiningarkerfið mun takast á við þrjár megináskoranir: greiningu íslensks talmáls við krefjandi aðstæður, mælendaskiptingu til að aðgreina spyrjanda og viðmælandur, og fjöltyngdan stuðning þar sem íslensku er blandað við önnur tungumál. Verkefnið leggur sérstaka áherslu á öryggi viðkvæmra persónuupplýsinga og verður þróað þannig að gögn fari aldrei út fyrir öruggt umhverfi viðkomandi stofnana. Ávinningur felst í umtalsverðum tímasparnaði í meðferð sakamála og nákvæmari skráningu. Fyrir íslenskt málsamfélag felst ávinningurinn í eflingu íslenskrar máltækni á sértæku sviði þar sem íslenskan verður áfram í forgrunni í lögbundnum innviðakerfum samfélagsins.

Táknað og talað: Fjölhátta máltækni fyrir íslenskt táknmál og talmál
Verkefnisstjóri: Torfi Þórhallsson
Aðalumsækjandi: Háskólinn í Reykjavík ehf.
Meðumsækjendur: Háskóli Íslands, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum og Samskiptamiðstöð heyrnarlausra.

Táknað og talað er þriggja ára rannsóknarverkefni sem miðar að því að þróa fyrstu tölvutæku lausnina sem sameinar íslenskt talmál og íslenskt táknmál (ÍTM). Þrátt fyrir að ÍTM sé opinbert tungumál skortir máltæknilausnir sem styðja við notkun þess. Verkefnið mun safna fjölhátta gögnum, þróa aðferðir til að tengja saman tal og tákn og búa til frumgerð sem getur þýtt milli talmáls og táknmáls. Með því að vinna með döff samfélaginu tryggjum við að tæknin nýtist í raun. Markmiðið er að auka aðgengi, styðja við íslenska máltækni og efla stöðu ÍTM samkvæmt Málstefnu íslensks táknmáls 2024–2027.

RaddaTek - Íslensk raddklónun fyrir snjalltæki
Verkefnisstjóri: Anna Björk Nikulásdóttir
Aðalumsækjandi: Grammatek ehf.

Verkefnið RaddaTek miðar að því að þróa raddklónunarkerfi fyrir íslensku. Raddklónun gerir m.a. notendum kleift að nota sína eigin rödd sem fyrirmynd klónaðrar talgervilsraddar, en einnig einfaldar aðferðin þróun nýrra og fjölbreyttra radda fyrir almennan markað.

Icelandic AI: Bylting í stafrænu íslenskunámi
Verkefnisstjóri: Sandra Juzbasic
Aðalumsækjandi: Íslenskukennsla AI ehf.

Icelandic AI er byltingakenndur stafrænn kennsluvettvangur sem byggir á gervigreind og er ætlaður bæði innflytjendum og alþjóðlegum námsmönnum. Á Íslandi eru yfir 18% íbúa af erlendum uppruna. Þar sem 90% íslenskunámskeiða eru kennd á ensku eiga þúsundir í erfiðleikum með að aðlagast íslensku samfélagi vegna tungumálaörðugleika. Icelandic AI brúar þetta bil með því að bjóða upp á námskeið samræmd Evrópska tungumálarammanum (A1.1-B1.2) á fleiri móðurmálum, gervigreindardrifin kennslumyndbönd og fyrsta framburðarkerfið sem veitir rauntíma endurgjöf. Icelandic AI nýtir sér gervigreindarþýðingar, talgreiningu og raddklónun til að bjóða upp á gagnvirka, skalanlega og hagkvæma íslenskukennslu. Icelandic AI styður innflytjendur með skipulögðum en sveigjanlegum námskeiðum og hjálpar þeim að sigrast á tungumálaörðugleikum, bæta atvinnumöguleika og aðlagast íslensku samfélagi að fullu.

Byggðamál
Verkefnisstjóri: Stefanía Scheving Thorsteinsson
Aðalumsækjandi: Svala Solutions ehf.

Byggðamál er rannsóknar- og þróunarverkefni sem snýst um að þróa sérhæft íslenskt mállíkan fyrir tæknileg gögn er varða innviði og stjórnsýslu. Markmiðið er að auðvelda aðgengi að og greiningu á sérhæfðum textum, styðja við stafrænar lausnir og auka skilvirkni í starfsumhverfi ýmissa stofnana og fyrirtækja.

Nýrómur: Heildstætt kerfi fyrir tölvustudda framburðarþjálfun í íslensku
Verkefnisstjóri: Jón Guðnason
Aðalumsækjandi: Háskólinn í Reykjavík ehf.
Meðumsækjendur: Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum, Háskóli Íslands og Víkonnekt ehf.

Nýrómur byggir á vel heppnaðri innleiðingu fyrsta tölvustudda framburðarþjálfunarkerfisins á Íslandi til að skapa áhrifaríkara, aðgengilegra og kennslufræðilega traustara verkfæri fyrir nemendur í íslensku. Verkefnið bregst við vaxandi þörf fyrir tungumálanámsefni bæði innanlands, þar sem innflytjendur eru nú yfir 15% íbúa, og á alþjóðavettvangi. Með þróaðri taltækni einblínir Nýrómur á að meta nákvæmlega einkennandi hljóðfræðilega þætti íslensku, þar með talið lengd sérhljóða og tónfall, en viðheldur sveigjanleika til að bæta við nýju efni. Kerfið veitir aðlagaða endurgjöf byggða á færni nemenda og sérstökum framburðaráskorunum, sem skapar persónulega námsupplifun. Með notendavænni viðmóti sem hannað er til að lágmarka hindranir fyrir reglulega æfingu mun Nýrómur samþættast núverandi kerfum til að veita nemendum tafarlausa aðgang. Þetta samstarfsverkefni sameinar sérfræðiþekkingu í taltækni, tungumálakennslu.

Sundra – Fyrirtækjalausn fyrir inngildingu á vinnustöðum
Verkefnisstjóri: Haukur Guðjónsson
Aðalumsækjandi: Sundra ehf.

Sundra hjálpar mannauðsdeildum að skapa aukna inngildingu á vinnustöðum með því að tryggja að allt efni sé aðgengilegt öllum starfsmönnum. Margir, sérstaklega erlendir starfsmenn og fólk með fötlun, eiga erfitt með að skilja mikilvægar upplýsingar vegna tungumála- eða aðgengishindrana. Þetta veldur ekki aðeins pirringi meðal starfsmanna heldur getur einnig skapað veruleg vandamál fyrir fyrirtækin sjálf. Sundra leysir þetta með því að texta, þýða og draga saman allt efni á vinnustaðnum, sem gerir starfsmönnum auðvelt fyrir að vera vel upplýstir og virkir þátttakendur. Markmið okkar er að ryðja úr vegi samskiptahindrunum og stuðla þannig að vinnustað þar sem allir hafa jafnan aðgang að upplýsingum, óháð tungumáli eða færni.